Het speelplein van een basisschool, ergens op een doordeweekse ochtend. Het is pauze en er wordt druk gespeeld, gerend, gegild, gelachen. Eén groepje kinderen springt eruit, ze zijn druk en uitgelaten, rennen achter een bal aan en plagen andere kinderen in hun spel.

Dan sneuvelt er plots een ruit. De meester wordt erbij gehaald. Hij kijkt het groepje voetballers indringend aan en vraagt, wijzend op het gebroken glas:“wie van jullie heeft dit gedaan?” Geen kind steekt zijn vinger op. Een meer stemmig “ik niet meester” klinkt gelijktijdig uit alle monden.

Dat is geen verrassende reactie op zo’n vraag. Wij mensen doen het erg slecht op schuld, op de schuldige zijn. Vaak betekent het namelijk trouble in paradise: wie zijn billen brandt (lees schuldig is), moet op de blaren zitten.En dat wil niemand.

Het paradoxale is dat we tegelijkertijd nogal dol zijn op de schuldvraag.Als er iets ingrijpends of ergs gebeurt, dan gaan we direct zoeken en wijzen:iemand moet er toch verantwoordelijk zijn voor deze puinbak en sterker nog: die zal het weten ook: die moet bloeden of in elk geval boeten. En hoe meer druk erop het systeem komt, hoe radicaler we worden in onze oordelen over schuldig /niet schuldig. We hoeven maar naar de huidige corona problematiek te kijken om ditverschijnsel overal terug te zien. 

Maar ook in werksituaties komt deze vaak voorbij. Bij tegenvallende resultaten of vastlopende samenwerkingen gaan mensen op zoek naar de oorzaak van het probleem en daarbij wordt het snel persoonlijk: ‘dat zal Liza welweer zijn geweest, die is zo inflexibel, alles moet altijd op haar manier en dan krijg je dit dus’. Als je Liza echter wijst op haar inflexibele houding, is de kans groot dat ze je met grote ogen aankijkt en vraagt of jij je er welbewust van bent hoe chaotisch je zelf eigenlijk bent.

En daar sta je dan, recht tegenover elkaar, ver weg van een oplossing voorje gezamenlijke probleem. 

Wat dan nodig is, is wat ze in systeem werk zo mooi noemen:“ontschuldigen”. Als je een beetje afstand neemt van wat er is gebeurd, dan zie je dat gedrag van mensen eigenlijk altijd logisch is, ze handelen vanuit dat wat zij weten. Niemand zit er intentioneel in om de boel eens even goed te verzieken (een enkel psychopathologisch geval daargelaten, maar dat zijn gelukkig echt uitzonderingen).

Of zoals co-trainer Joost ooit opmerkte: “Niemand is een klier voor zijn plezier”

Het begint met de oprechte vraag aan elkaar: hoe kijk jij? Wat zie jij dat ik (nog) niet zie?

Ontschuldigen brengt lucht in het systeem, het kalmeert emoties, waardoor ruimte ontstaat om samen verder te kijken. En laat daar nou vaak de nieuwe oplossing liggen voor het probleem dat je probeerde te fixen.

Ter inspiratie: lees het interview met de Rotterdamse huisarts Shakib Sana Volkskrant6 januari 2022 In dit artikel wordt de kracht van ontschuldigen prachtig en pakkend zichtbaar.

‍